შიში_საფრთხის ერთგვარი სიგნალია, რომელიც ბაზირებს თვითგადარჩენის ინსტინქტზე. ფსიქოლოგიაში იგი განიხილება, როგორც ადამიანის თანდაყოლილი ბაზისური ემოცია, რომელიც ახდენს ადამიანის დამცველობითი მექანიზმების მობილიზებას და ამზადებს მას ან ბრძოლისთვის, შიშის გამომწვევთან, ან შიშის გამომწვევისგან გაქცევისთვის. რა ფუნქცია აკისრია შიშს?

1. ქერქქვეშა ნეირონული გზა
2. ქერქული გზა.

შიშები კლასიფიცირდება:
*ბუნებრივი შიშები
*პათოლოგიური შიშები

ი. ვ. შერბატიხი გამოყოფს:
1. ბიოლოგიური
2. სოციალურ შიშები
3. ეკზისტენციალურ,
ასევე ბავშვთა და მოზრდილთა შიშებს.

შიშების წარმოშობის მულტიფაქტორული თეორია შიშის გამომწვევ მიზეზებად მიიჩნევს:
1. ორგანულ პათოლოგიებს
2. მემკვიდრეობით ფაქტორებს
3. სტრესულ ფაქტორებს

ფაქტორები, რომლების შიშის ფორმირებაზე ახდენენ გავლენას: (გ. კრეიგის, დ. ბოხუმის, ნ. სკრიაბინის მიხედვით)
1. მოვლენის კონტექსტი
2. გამოცდილება და ასაკი ინდივიდის,
3. ინდ. განსხვავება ტემპერამენტში

შიშის ყველაზე დამახასიათებელი ფიზიოლოგიური გამოვლინებაა
1. გულისცემის გახშირება,
2. ყელში სიმშრალე, ან ბურთის შეგრძნება
3. მუდმივი მოძრაობითი აქტივობა_მოუსვენრობა
4. ცივი ოფლი
5. კანკალი
6. ხშირი შარდვა 
7. დიარეა
8. არტერიული წნევის მომატება,
9. თავბრუსხვევა
10. თვალების დაბნელება, გუგების გადიდება.

შიშების სახეები: სიახლის შიში, ტკივილის შიში, სიბნელის შიში, მოქმედების შიში, მარტოობის შიში, ურთიერთობების შიში, სიკვდილის შიში, პასუხისმგებლობების შიში, შეცდომის შიში, კონფლიქტების შიში, კრიტიკის შიში, მომავლის შიში, ცვლილებების შიში, სიღარიბის შიში, ახლობელთა მომავლის შიში, დაგვიანების შიში . . . დენდრონში მუდამ გელიან! არც თუ იშვიათად ინტენსიური შიშისას ვითარდება პანიკა_ როგორც შიშის მოკლე, სწრაფი და მაღალამპლიტუდიანი გამოვლინება. რომელსაც თან ახლავს სხვადასხვა ფიზიოლოგიური და ქცევითი გამოვლინებანი. პანიკის დროს ადამიანი ვერ აკონტროლებს საკუთარ აზრებს და ქცევებს, პირველი პანიკური შეტევა, როგორც წესი, მკაფიოდ აისახება მეხსიერებაში, ფიქსირდება და ხშირად ფორმირდება, როგორც შფოთვა_მოლოდინით შემდეგი შეტევის. (პანიკურ შეტევის შესწავლას საფუძველი ჩაუყარა_ფრანგმა ფსიქიატრმა შარკომ).

პანიკური შეტევების განვითარების მექანიზმების შესახებ სხვადასხვა ჰიპოთეზა არსებობს:
1. კატექოლამინური ჰიპოთეზა
2. გენეტიკური ჰიპოთეზა
3. ფსიქოანალიტიკური ჰიპოთეზა_(შიდაპიროვნული კონფლიქტი)
4. ქცევითი თეორია_გარე მიზეზები იწვევენ და შეტევა პირობით/რეფლექსურ ხასიათს ატარებს
5. კოგნიტური თეორია_სხეულოვანი შეგრძნებების არასწორი კოგნიტური თარგმნა
6. ინტეგრირებული მიდგომა_ეს ყველაფერი ერთად + პიროვნების პიროვნული მახასიათებლები.

პანიკური შეტევების მაპროვოცირებელი რისკ/ ფაქტორებად შესაძლოა მივიჩნიოთ:
1. ფიზიკური დატვირთვის არარსებობა 
2. მავნე ჩვევები
3. გადაუჭრელი კონფლიქტები
4. ძილის დეპრივაცია (დარღვევა)

დახმარების სქემა პანიკური შეტევისას ასე გამოიყურება:
1. ემოციონალური მხარდაჭერა
2. ფიზიოთერაპია
3. გადატანის მეთოდები
4. მედიკამენტოზური მხარდაჭერა
5. ფსიქოთერაპია შიშებთან ფსიქოთერაპიული მუშაობისას დიდი როლი ენიჭება ემოციათა რეგულირებას.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ემოციათა რეგულირების რ. ლაზარუს /ს. ფოლკმანის მიდგომა: ემოციონალური წონასწორობის შენარჩუნება_კოპპინგი _ა. პრობლემაზე ორიენტირებული_გარე სამყაროს შეცვლა, სტრესის მართვა, ბ. ემოციაზე ფოკუსირებული_პრობლემისადმი დამოკიდებულების, აზრის, განზრახვის, ემოციის შეცვლა.

შიშებთან მუშაობა განსაკუთრებულ პროფესიონალიზმსა და ფსიქოთერაპიული ეკლექტური მიმართულებების თერაპიული ტექნიკებისა და სავარჯოშოების ფართო სპექტრის სრულფასოვან ფლობას საჭიროებს.
დენდრონში მუდამ გელიან!
საჭიროებისას დაგვიკავშირდით: 0 790 800 303, 599 505 898
ელ. ფოსტა: psychotherapy.dendroni@gmail.com
მის.: მ. კოსტავას 47